Europejski Akt o dostępności (EAA) to zbiór wytycznych i norm dotyczących dostępności. Jest to Unijna dyrektywa: 2019/882 z 17 kwietnia 2019 roku dotycząca wymogów dostępności produktów i usług dotyczy sektora podmiotów gospodarczych.
Dyrektywy są przepisami zatwierdzonymi przez państwa członkowskie UE. Określają one ramy prawne oraz terminy obowiązywania. Każde państwo członkowskie musi wdrożyć te przepisy w swoim ustawodawstwie w określonym terminie.
Polskie przepisy
Dnia 26 kwietnia 2024 roku Sejm RP zatwierdził ustawę o zapewnianiu spełniania wymogów dostępności niektórych produktów i usług przez podmioty gospodarcze – jest to wdrożenie dyrektywy 2019/882. Ustawa została podpisana przez prezydenta 6 maja, ogłoszona 15 maja i wejdzie w życie 28 czerwca 2025 roku.
Struktura ustawy
Ustawa składa się z 8 rozdziałów. Rozdziały dzielą ustawę na części obejmujące zapisy z obszaru:
- przepisów ogólnych,
- zapewnienia spełnienia wymogów dostępności dla produktów i usług,
- obowiązków podmiotów gospodarczych,
- przepisów o dochodzeniu praw przez konsumentów i inne uprawnione podmioty,
- systemu nadzoru i kontroli rynku w zakresie wymogów dostępności produktów i usług,
- systemu nakładania na podmioty gospodarcze kar pieniężnych za nieprzestrzeganie wymogów dostępności,
- okresów przejściowych.
Z rozdziału 1 dowiesz się jaki jest zakres ustawy, kogo obejmuje i jakich produktów i usług dotyczy oraz zapoznasz się z wyjaśnieniem pojęć użytych w ustawie (art. 5).
Kogo dotyczy ustawa?
Ustawa obejmuje podmioty gospodarcze oferujące produkty i usługi wymienione w artykule 2, w tym producentów, dystrybutorów, importerów i usługodawców. Mają oni obowiązek zapewnienia dostępności na podstawie wspólnych wymagań dla państw UE.
Podmioty gospodarcze będą zobowiązane zapewnić dostępność w oferowanych przez nie produktach i usługach, będą to robić na podstawie wspólnych dla państw UE wymagań dostępności.
Chodzi o takie projektowanie produktów i usług, aby jak największa liczba osób, bez względu na sprawność, mogła z nich samodzielnie korzystać. Dotyczy to przede wszystkim osób z niepełnosprawnościami, ale również wszystkich innych ludzi, którzy czasowo lub trwale doświadczają trudności w codziennym funkcjonowaniu. Może to być spowodowane np. wiekiem, chorobami, czasową lub sytuacyjną utratą sprawności.
Obszary objęte ustawą
- Produkty: komputery, telefony komórkowe, czytniki książek elektronicznych, terminale płatnicze, bankomaty, automaty biletowe.
- Usługi: usługi telekomunikacyjne, dostęp do usług medialnych, usługi cyfrowe w transporcie pasażerskim, bankowość detaliczna, handel elektroniczny.
Wyłączenia
Ważny z perspektywy stosowania przepisów ustawy jest artykuł 4. W punktach wymienione są obszary których ustawa nie obejmuje, a więc:
1. usług oferowanych lub świadczonych przez mikroprzedsiębiorców;
2. stron internetowych i aplikacji mobilnych w zakresie:
a) map oraz map interaktywnych, w tym geoportali, o którym mowa w przepisach ustawy z dnia 4 kwietnia 2019 r. (Dz. U. z 2023 r. poz. 1440),
b) treści, które nie są finansowane i nie są tworzone przez dany podmiot gospodarczy oraz nie znajdują się pod jego kontrolą;
3. Usług komunikacji miejskiej oraz przewozów pasażerskich na poziomie lokalnym, z pewnymi wyjątkami (szczegóły w art.4).
W dyrektywie 2019/882 dotyczącej wymogów dostępności produktów i usług definicja mikroprzedsiębiorcy nie jest bezpośrednio zawarta.
Jednakże, dyrektywa odsyła do definicji mikroprzedsiębiorcy z Zalecenia Komisji 2003/361/WE z dnia 6 maja 2003 r. w sprawie definicji mikroprzedsiębiorstw, małych i średnich przedsiębiorstw.
Zgodnie z tym zaleceniem Mikroprzedsiębiorstwo definiowane jest jako firma zatrudniająca mniej niż 10 pracowników i z rocznym obrotem nieprzekraczającym 2 milionów euro.
Klauzule ochronne
Podmioty objęte ustawą mogą skorzystać z klauzul ochronnych, pozwalających na odstąpienie od nieproporcjonalnie obciążających wymogów. Pozwoli to złagodzić ewentualne trudności w stosowaniu przepisów ustawy wdrażającej EAA.
Okresy przejściowe
Art. 84-86 określają okresy przejściowe, umożliwiając długoterminowe dostosowanie się do nowych przepisów, a więc:
Art. 84. Przepisów ustawy nie stosuje się do produktów wprowadzonych do obrotu przed dniem wejścia w życie ustawy.
Art. 85.
1. Umowy o oferowanie lub świadczenie usług zawarte przed dniem wejścia w życie ustawy mogą nadal obowiązywać w niezmienionej treści do dnia ich wygaśnięcia, jednak nie dłużej niż do dnia 28 czerwca 2030 r.
2. Usługodawca może do dnia 28 czerwca 2030 r. oferować lub świadczyć usługi przy wykorzystaniu produktów niespełniających wymagań dostępności, które wykorzystywał w celu oferowania lub świadczenia usług tego samego rodzaju przed dniem wejścia w życie ustawy.
3. Terminale niespełniające wymagań dostępności, wykorzystywane przez usługodawców do oferowania lub świadczenia usług przed dniem wejścia w życie ustawy, mogą być wykorzystywane do oferowania lub świadczenia usług tego samego rodzaju do upływu okresu ich ekonomicznej użyteczności, jednak nie dłużej niż przez okres 20 lat od dnia rozpoczęcia ich wykorzystywania.
Art. 86. Przepisów ustawy nie stosuje się do stron internetowych i aplikacji mobilnych w odniesieniu do treści:
1. zarejestrowanych z wyprzedzeniem mediów zmiennych w czasie opublikowanych przed dniem wejścia w życie ustawy;
2. będących plikami dokumentów opublikowanymi przed dniem wejścia w życie ustawy;
3. zarchiwizowanych, które nie były aktualizowane ani edytowane od dnia wejścia w życie ustawy.
Podsumowanie
Dzięki ustawie każdy z nas zyska większy komfort korzystania z produktów i usług. Ustawa wprowadza nowe obowiązki dla firm, a konsumentom daje narzędzia do zgłaszania problemów z dostępnością. Każdy będzie mógł zawiadomić właściwe organy, które nadzorują rynek, o niespełnianiu wymogów dostępności. Konsumenci będą mogli również złożyć skargę na brak spełnienia wymogów dostępności. Stosowne przepisy znajdziesz w rozdziale 4.
Ustawa wejdzie w życie 28 czerwca 2025 roku, przewidując okresy przejściowe na dostosowanie się podmiotów gospodarczych.
Ustawa również w odniesieniu do usług transportowych w artykule 4 pkt. 3 wyłącza z pod ustawy szereg podmiotów. Natomiast podmioty objęte ustawą będą musiały poszerzyć swoje działania w obszarze tworzenia stosownych dokumentów, badania i deklarowania spełniania wymogów dostępności i oznaczanie symbolem „CE” swoich produktów.
Z perspektywy konsumenta wydaje się, że nie będzie nagłej rewolucji w zakresie dostępności, szczególnie z perspektywy terminali, np. bankomatów. Natomiast w dłuższym okresie ustawa spowoduje, że dostępność produktów i usług będzie nie tylko wartością, ale również obowiązkiem prawnym.
Zachęcamy do zapoznania się z treścią ustawy i przygotowania do jej obowiązywania.
Autor:
Tomasz Szymczak